• Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą w Sochaczewie

Plac Kościuszki 2

tel. (46) 862 33 09

https://www.muzeumsochaczew.pl/pl/

Muzeum Pomnik mieści się w klasycystycznym dawnym ratuszu z XIX w. Gromadzi głównie zbiory dotyczące II wojny światowej, które prezentowane są na stałej wystawie "Pole bitwy 1939-1945 - Gdy bój na Bzurą wrzał". Powstało w 1973  roku z inicjatywy członków Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Sochaczewskiej.

Inspiracją do stworzenia Muzeum w Sochaczewie stała się w głównej mierze - Bitwa nad Bzurą, największa polska bitwa w wojnie polsko -niemieckiej 1939 roku. 

W 1972 roku Maciej Wojewoda - założyciel i pierwszy dyrektor Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą rozpoczął akcję gromadzenia pamiątek historycznych z okresu Bitwy nad Bzurą 1939 r. Akcja ta polegająca na eksploracji rejonu walk uzyskała wielką aprobatę społeczną. Pierwszą wystawę w oparciu o zgromadzone zbiory zorganizowano w 1973 roku w budynku Ratusza. Była ona poświęcona dziejom Ziemi Sochaczewskiej od czasów najdawniejszych do końca II wojny światowej. W 1977 roku Muzeum otrzymało status Muzeum Państwowego.

Akcja poszukiwania zbiorów na pobojowisku największej bitwy września, rozpoczęta w 1972 roku trwa nieprzerwanie do dziś. W celu pozyskiwania zbiorów, przemierzono kilkadziesiąt tysięcy kilometrów, penetracji poddano obszar dawnego województwa skierniewickiego, warszawskiego, ziemi sochaczewskiej i całego dzisiejszego powiatu sochaczewskiego.

Idąc za wskazówkami autentycznych weteranów walk nad Bzurą, takich jak prof. Władysław Pałucki, por. A. Doroszewski, płk. L. Głowacki wytrwale studiowano wojskowe mapy, odtwarzano dyslokacją oddziałów, przeszukiwano zapadnięte okopy i zarośnięte stanowiska artylerii. Do akcji włączono długą listę poszukiwaczy, najbardziej zasłużeni to Leszek Wilgat, Ryszard Wójcik, Andrzej Bniński oraz Jerzy Waszkiewicz.

Z wielką pomocą przychodzili Muzeum mieszkańcy rejonu ujścia Bzury. Wielu z nich doskonale pamiętało wydarzenia lat wojny i okupacji. We wrześniu 1939 roku w wielkim stopniu zasłużyli się, pomagając walczącemu wojsku z własnego poczucia obowiązku, często przezwyciężając lęk przed śmiercią w toku działań wojennych. Opatrywali rannych, służyli za przewodników w drodze do Bzury, chowali poległych, ukrywali porzuconą broń. Nawiązanie dobrego kontaktu oraz uzyskanie aprobaty społeczności lokalnej przyniosło świetne efekty. Tworzące się Muzeum Ziemi Sochaczewskiej uzyskało w poszukiwaniach wielu przewodników - strażników pola bitwy. Byli wśród nich już nieżyjący śp. Kazimierz Ksyna z Bielin, śp. Stanisław Zientara z Uderza, śp. Antoni Domański z Witkowic. Przekazali oni do Muzeum setki eksponatów.

Każdy przedmiot prezentowany dziś na ekspozycji w Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą opowiada swoją, osobliwą historię. Z gablot i dioram przemawia broń, ekwipunek i dokumenty podniesione z pobojowiska. Są tam eksponaty wykopane z pól i lasów, wydobyte z rzek, bagien, torfowisk i stawów, dosłownie i w przenośni - ziemi wydarte.

Najważniejsza część ekspozycji w sochaczewskim Muzeum to broń strzelecka, oporządzenie, umundurowanie, odznaczenia, dokumenty i zdjęcia żołnierzy Wojska Polskiego walczących w bitwie nad Bzurą i obronie Sochaczewa we wrześniu 1939 r.

Przedmioty, ukryte na polu bitwy przez żołnierzy i miejscową ludność, zostały odnalezione przez pracowników muzeum, a także ofiarowane do jego zbiorów przez mieszkańców ziemi sochaczewskiej i rodziny poległych w bitwie, tworząc unikatową kolekcję - jedną z najbogatszych w kraju i nie tylko.

Najcenniejsze eksponaty to m.in. płat sztandaru 59 Pułku Piechoty, grot od sztandaru 68 Pułku Piechoty, granatnik piechoty wz. 36 - dar Funduszu Obrony Narodowej, karabin przeciwpancerny "Ur" wz. 35, moździerz piechoty kal. 81 mm wz. 31, ckm "Maxim" wz. 08 na podstawie saneczkowej, płomień od fanfary i księga pamiątkowa 2 Pułku Szwoleżerów Rokitniańskich, kasetka z pieczęciami II Dywizjonu 26 pułku Artylerii Lekkiej, znaki tożsamości, meldunki i zdjęcia z walk o Sochaczew, dokumenty majora Feliksa Kozubowskiego dowódcy II batalionu 18 Pułku Piechoty poległego podczas obrony Sochaczewa 15 września 1939 r., pamiątki po marynarzach oddziału wydzielonego "Wisła", po jeńcach Oflagu VII A Murnau, obozów w Rosji oraz po generałach : Romanie Abrahamie, dowódcy Wielkopolskiej Brygady Kawalerii i Stanisławie Grzmot - Skotnickim, dowódcy Grupy Operacyjnej Kawalerii, Franciszku Władzie, dowódcy 14 Dywizji Piechoty.

Obok pamiątek z września 1939 roku na wystawie stałej zobaczyć można broń, umundurowanie, odznaczenia, dokumenty, fotografie ukazujące Sochaczew i jego okolice w okresie okupacji hitlerowskiej, opisy działań ruchu oporu na ziemi sochaczewskiej, w szczególności Obwodu AK "Skowronek" i Zgrupowania AK "Kampinos", a także pamiątki po skoczkach spadochronowych "Cichociemnych" i mieszańcach ziemi sochaczewskiej walczących na frontach II wojny światowej : Tobruk - Lenino - Monte Cassino - Bolonia - Wilhelmshaven - Berlin.

W Muzeum prezentowana jest również jedyna na Mazowszu wystawa "Nad Bzurą bez zmian - opowieść o wojnie w okopach 1914-15 r.". Prezentowane są na niej eksponaty związane z okresem walk pozycyjnych nad dolną Bzurą i Rawką, m.in. unikatowe znaleziska z pola walki, zdjęcia i pocztówki archiwalne z frontu, nieznane dotychczas relacje korespondentów wojennych, jedna z dwóch w Polsce butli służących do transportu i rozpylania gazów bojowych z Bolimowa, militaria, ekwipunek oraz pamiątki żołnierzy rosyjskich i niemieckich, płyta okopowa ze stanowisk w Witkowicach. W trakcie oglądania podniesionych z pobojowisk szczątków karabinów, elementów oporządzenia - guzików, bagnetów, amunicji, odłamków pocisków, zdjęć i pocztówek, zwiedzający może wyobrazić sobie zacięte i krwawe zmagania, których świadkiem było miasto Sochaczew w czasie I wojny światowej.

Na dziedzińcu Muzeum znajduje się stała ekspozycja plenerowa sprzętu bojowego Wojska Polskiego, m.in. lufa armaty polowej kal. 75 mm wz. 1897 i ponton mostowy pochodzące z walk nad Bzurą we wrześniu 1939 r., czołg T-34/85, armata przeciwlotnicza 85 mm wz. 1939, moździerz pułkowy 120 mm wz. 1938, samolot MIG - 21 R.

Muzeum prowadzi badania nad pradziejami, historią Sochaczewa i ziemi sochaczewskiej, gromadzi zabytki kultury materialnej, archiwalia, wydaje własne publikacje. Organizuje ciekawe i cenne wystawy etnograficzne, archeologiczne, historyczne, plastyczne i militarne. Ekspozycje te przyczyniają się do kulturalnej, historycznej edukacji społeczeństwa miasta, powiatu sochaczewskiego, województwa mazowieckiego oraz Polski.

Każdego roku, we wrześniu, Muzeum było współorganizatorem Rekonstrukcji Historycznej "Bzura" w Brochowie - inscenizacji historycznej walk nad Bzurą w 1939 roku. Widowisko to zainicjowane 11 lat temu przez wielkiego przyjaciela Muzeum - Pawła Rozdżestwińskiego skupiało ponad 30 tysięcy widzów. W tym samym terminie od prawie 40 lat, pod egidą Hufca ZHP Sochaczew i muzeum odbywają się Mazowieckie Rajdy Szlakami Walk nad Bzurą, a także coroczne wycieczki historyczne "Szlakiem Pól Bitewnych i cmentarzy wojennych" z udziałem młodzieży i uczestników walk.

Z okazji rocznic, w sochaczewskiej placówce muzealnej, odbywają się lekcje historii dla młodzieży ze szkół, w których uczestniczą żołnierze lat wojny i okupacji 1939 - 1945, z Polski i zagranicy.

Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą posiada i udostępnia "Archiwum Pamięci Bitwy" - bogatą dokumentację żołnierzy poległych w czasie walk nad Bzurą we wrześniu 1939 r. Dzięki temu udało się odtworzyć żołnierskie losy wojenne i określić miejsca spoczynku ponad 100 osób. Muzeum współpracuje z Biurem Poszukiwań Polskiego Czerwonego Krzyża, zbiera i opracowuje materiały dotyczące Miejsc Pamięci Narodowej i udostępnia je placówkom oświatowym na terenie miasta, powiatu sochaczewskiego i województwa mazowieckiego.

Muzeum w ciągu swojej wieloletniej działalności, inicjowało i wspomagało merytorycznie konserwacje i remonty cmentarzy wojennych, budowę i otwarcie kilkunastu pomników i tablic pamiątkowych poświęconych żołnierzom walczącym i poległym w Bitwie nad Bzurą 1939 r. Dzięki pracy dokumentacyjnej, na terenie gmin powiatu sochaczewskiego udało się odrestaurować cmentarze wojenne w Rokicinie - Radziwiłce, Budach Starych, Juliopolu, Mistrzewicach, Leontynowie i inne.

Eksponaty z sochaczewskich zbiorów prezentowane są na wystawach w kraju i zagranicą, m.in. w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, Muzeum Armii "Poznań" w Poznaniu, Muzeum Obrońców Poczty Gdańskiej w Gdańsku, Muzeum Wojska Polskiego w Sydney, Yad Vashem w Jerozolimie, Muzeum Bitwy o Monte Cassino i innych.

Placówka jest też współorganizatorem wielu imprez kulturalnych i patriotycznych, organizowanych na terenie miasta m.in. Dni Sochaczewa, obchodów Rocznicy Konstytucji 3 Maja, obchodów rocznicowych wybuchu II wojny światowej, Święta Niepodległości 11 Listopada, rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego, ale także ferii zimowych oraz wakacji dla młodzieży okolicznych szkół.

Muzeum posiada dziś w swoich zbiorach około 4 000 eksponatów. Kolejnych kilkaset pozostaje w opracowaniu i konserwacji. Czekają one na właściwą sobie ekspozycję w magazynach i pracowniach. Z każdym rokiem przybywa znalezisk i darów, częste są też sygnały o eksponatach znajdujących się w terenie, muzeum podejmuje samodzielne akcje eksploracyjne w celu pozyskiwania zbiorów. 

Zbiory Muzeum to jedna z najbogatszych w kraju, unikatowa kolekcja, która prezentowana była w wielu audycjach telewizyjnych i radiowych m.in. TV - Regionalna, TV Polonia, TVP Historia, TV Polsat, TVN oraz w programie Polskiego Radia.

Wystawy stałe i czasowe, corocznie zwiedza około 10 000 osób, zarówno młodzież szkolna jak i dorośli, mieszkańcy Sochaczewa, powiatu sochaczewskiego i Polski. 

W trakcie blisko 40-letniej działalności muzeum nadano następujące odznaczenia:

- Za zasługi dla Województwa Skierniewickiego (1983 r.)

- Srebrny Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej (1978 r.)

- Honorowa Odznaka II stopnia Polskiego Czerwonego Krzyża (2004 r.)

- Złoty Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej (2004 r.)

- Medal "Pro Memoria" (2006 r.)

• Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie

ul. Towarowa 7

96-500 Sochaczew

tel. (46) 862 59 75

https://stacjamuzeum.pl/pl.mkw_sochaczew.html

Historia Muzeum Kolei  Wąskotorowej rozpoczyna się dnia 30 listopada 1984 roku o godzinie 15.35, kiedy to w trasę wyruszył ostatni rozkładowy pociąg do Wyszogrodu. Dla upamiętnienia tej chwili wszystkie zegary w muzeum pokazują właśnie tę godzinę. Nazajutrz, 1 grudnia 1984 roku Sejmikowa Kolej Wąskotorowa w Sochaczewie zmieniła swego właściciela. Zostało nim Muzeum Kolejnictwa w Warszawie, a sochaczewska placówka stała się jego oddziałem, przyjmując nazwę Muzeum Kolei Wąskotorowej. Od tego dnia rozpoczęła się historia muzeum, jednak do jego otwarcia wiodła długa 
i wyboista droga.

Należało przetransformować upadającą linię kolejową a ludzie musieli nauczyć się inaczej patrzeć na otaczającą ich rzeczywistość, wykonywać inne zadania co wymagało przemiany mentalnej i profesjonalnej. Trud włożony w pracę przy powstaniu muzeum przyniósł jednak zamierzony efekt. Dnia 6 września 1986 roku oficjalnie otwarto Muzeum dla zwiedzających, pokazując 22 jednostki zabytkowego taboru.

Przez minionych 25 lat systematycznie przybywało obiektów. Zaczynano z mieniem przejętym od Sochaczewskiej Kolei Dojazdowej. W skład majątku wchodziło 25 jednostek taborowych i pojedyncze, drobne obiekty, takie jak: narzędzia, latarki, dziurkacze. Zaczęto od napraw i porządków oraz pozyskiwania obiektów muzealnych. Ostatecznie zachowano 225 jednostek, z czego na ekspozycji plenerowej pokazanych jest dziś 135 egzemplarzy, a 9 z muzealnych pojazdów przekazano w depozyt do innych instytucji. Są to największe w Europie zbiory taboru kolei wąskotorowej.

Na uwagę zasługują : najstarszy parowóz firmy Krauss z 1882 roku oraz skład osobowy ze stuletnimi wagonami, obecnie wykorzystywany do przewozu turystów na trasie Sochaczew i Wilcze Tułowskie.

Poza nimi w sochaczewskim muzeum można zobaczyć takie eksponaty jak salonka generała Jaruzelskiego, pojazd wykonany dla marszałka Józefa Piłsudskiego czy samochód marki Warszawa przystosowany do jazdy po torach, skład ratunkowy, pług śnieżny.

Znaczna jest również liczba pamiątek i drobnego sprzętu kolejowego, pokazywanego dziś na dwóch salach wystawowych. Wśród nich znajduje się wiele pamiątkowych fotografii, mundury kolejowe, latarki, modele, dokumenty, bilety, pieczątki.

Bardzo cenne dla historii jest także oryginalne pomieszczenie dyżurnego ruchu, prezentujące urządzenia z minionych lat.

Wiele czeka jeszcze w magazynach, aż do chwili, gdy Muzeum wzbogaci się o nowe pomieszczenia ekspozycyjne. Taką nadzieję daje budynek dawnego przedszkola położony tuż obok muzeum. Został on przekazany do Muzeum Kolei Wąskotorowej w dniu 22 czerwca 2005 roku przez Marszałka Województwo Mazowieckiego, Pana Adama Struzika. Adaptacja tego budynku na potrzeby muzealne to jednak zadanie na najbliższe lata.

Największą atrakcją dla turystów zwiedzających muzeum są oferowane w okresie letnim przejazdy zabytkowym pociągiem do Tułowic, wsi położonej w otulinie Kampinoskiego Parku Narodowego. Na miejscu czeka na podróżnych pole biwakowe, gdzie nad urokliwą rzeczką Łasicą przygotowane są miejsca do wspólnego piknikowania i zabawy. Podróż zabytkowym pociągiem ciągniętym przez parowóz Px29-1704 , bo tak fachowo brzmi jego nazwa, jest niezapomnianą przygodą, która stanowi miły sposób na spędzenie letniego weekendu.

Pociąg kursuje w sezonie letnim, od maja do października, można również zamówić przejazd w innym terminie, po wcześniejszym ustaleniu z Muzeum.

• Żelazowa Wola

Dom Urodzenia Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli

(Oddział Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie)

Żelazowa Wola 15

96-500 Sochaczew

Tel: 46 863 33 00

https://muzeum.nifc.pl/

Żelazowa Wola to wieś położona 3 kilometry od Sochaczewa, nad rzeką Utratą, znana wszystkim jako miejsce urodzenia wybitnego polskiego kompozytora - Fryderyka Chopina. Tutaj znajduje się muzeum Dom Urodzenia Fryderyka Chopina (zarządzane przez Narodowy Instytut Fryderyka Chopina). Dworek otacza urokliwy park urządzony w latach 1932-1939 według projektu Franciszka Krzywdy - Polkowskiego.

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1579 z akt grodzkich, gdzie jako właścicieli Żelazowej Woli wymieniono Mikołaja i Piotra Żelazo, następnie właścicielami byli Łuszczewscy, Paproccy, od których w 1802 wieś zakupiła rodzina hrabiów Skarbków (Kacper i Ludwika). Zamieszkali we dworze z dwiema oficynami (obecny "dworek" to wschodnia oficyna) a guwernerem ich dzieci był Mikołaj Chopin – ojciec Fryderyka.

Rodzina Chopinów mieszkała w oficynie dworu do 1 października 1810, kiedy to przeniosła się na stałe do Warszawy. W 1812 korpus główny dworu Skarbków spłonął i nie nadawał się do zamieszkania. Nigdy nie został też odbudowany, gdyż rodzina Skarbków nie posiadała wystarczających środków finansowych na jego odbudowę. W 1818 Ludwika Skarbek odsprzedała Żelazową Wolę synowi Fryderykowi, zachowując prawo do korzystania z jednej oficyny, aż do swej śmierci.

W drugiej połowie XIX wieku, aby nadać lewej oficynie bardziej nobliwy charakter, do jej frontu dobudowano kolumnowy portyk zwieńczony trójkątnym tympanonem, nadając jej tym samym wygląd typowego polskiego dworku. Podczas I wojny światowej, od uderzenia pioruna spłonęła prawa oficyna dworu. W 1928 Warszawskie Towarzystwo Przyjaciół Domu Chopina wspólnie z Komitetem Chopinowskim z Sochaczewa zakupiły oficynę i 3 hektary ziemi wokół budynku za 40 tys. zł od Rocha Szymaniaka, który był właścicielem terenu od 1918.

Podczas II wojny światowej w dworku stacjonowali żołnierze niemieccy, pod koniec wojny zaś znajdował się tam szpital. Po II wojnie światowej w dworku utworzono muzeum poświęcone pamięci Fryderyka Chopina.

W muzeum zgromadzono pamiątki po wybitnym kompozytorze, dokumenty, przedmioty związane z nim i jego rodziną. Wyposażenie dworu nie było oryginalne, a jedynie ma odtwarzać charakter dworu z początku XIX stulecia.

Z okazji Roku Chopinowskiego, obchodzonego w 2010 roku, muzeum kompozytora zyskało nowy blask. Kosztem 71 milionów złotych odrestaurowany został dworek i otaczający go park. Wybudowano także nowoczesne pawilony obsługi turystów. Działania te spowodowały, że miejsce to stało się muzeum na europejskim poziomie.

Po przebudowie i zmianie wystroju wnętrza dworku, część wyposażenia oraz mebli została zabrana do magazynów.

• Niepokalanów

Klasztor Ojców Franciszkanów Niepokalanów

96-515 Teresin

tel. (46) 864 22 22

www.niepokalanow.pl

Klasztor został założony przez ojca Maksymiliana Kolbego na ziemiach przekazanych przez księcia Jana Druckiego – Lubeckiego, właściciela dóbr teresińskich. Bezpośrednio wiąże się zatem z osobą ojca Kolbego, który został zamordowany przez Niemców w Oświęcimiu.

Na terenie klasztoru znajduje się kilka obiektów o charakterze muzealnym.

Muzeum św. Maksymiliana Kolbe

Zajmuje przedwojenny budynek w którym mieściła się pralnia i stolarnia. W trzech salach zgromadzono pamiątki, fotografie, dokumenty dotyczące założyciela Niepokalanowa, przybliżające jego życie i działalność, a także prezentujące rozwój klasztoru.

W jednej z sal znajduje się figura Świętego, wykonana z brązu przez G. Joppolo z Viterbo, która została poświęcona przez Ojca Świętego Jana Pawła II w trakcie uroczystości kanonizacyjnych w 1982 roku.

W następnej sali zgromadzono eksponaty z misji franciszkańskich na świecie oraz pamiątki ukazujące pośmiertną sławę ojca Maksymiliana Kolbe. W jednym z budynków na terenie klasztoru odtworzono celę, w której od 1936 roku mieszkał Święty.  

Muzeum Ochotniczej Straży Pożarnej

Działająca do dziś straż pożarna zaczęła swoją działalność w 1931 roku. Ekspozycja sprzętu pożarniczego jest jedną z nielicznych w kraju. Do najciekawszych eksponatów należą pompy ręczne z XIX wieku oraz wóz strażacki „Minerva” z 1925 roku.

Panorama Tysiąclecia

Ruchoma szopka została zainstalowana dla upamiętnienia Tysiąclecia Chrztu Polski w 1966 roku. Znajduje się w podziemiach bazyliki i prezentuje historię Kościoła w Polsce. Autorami szopki są bracia Paschalis Banach i Felicissimus Sztyk. Wykonano ponad 140 figur, postaci ważnych dla kraju od Piasta do Jana Pawła II. Przesuwają się one przed figurą Matki Bożej Częstochowskiej, a dodatkowym uzupełnieniem są efekty dźwiękowe, świetlne i komentarze , także w językach obcych.

Pokaz dostępny jest dla turystów codziennie i trwa około 35 minut.  

Muzeum Papieskie

Położone jest za muzeum straży. W ekspozycji znajdują się dwa pojazdy, jeden samochód – kaplica, w którym papież Jan Paweł II wziął udział w procesji eucharystycznej z Placu Zwycięstwa do Kolumny Zygmunta w Warszawie w 1987 roku. Drugie auto – fiat 130, używany przez Ojca Świętego w czasie pierwszej pielgrzymki do polski w 1979 roku.  

Zdjęcia : Artmagazine, Strona internetowa www.niepokalanow.pl